پلاسمافرز یا تعویض پلاسما (Plasmapheresis) روشی پزشکی است که در آن پلاسما (مایع خون) از سلولهای خونی جدا میشود. سپس پلاسما یا دوباره به بدن بازگردانده میشود یا با محلولهایی مانند آلبومین یا پلاسمای اهدایی جایگزین میگردد.
این روش برای حذف آنتیبادیها، پروتئینهای غیرطبیعی یا سموم از خون به کار میرود.
موارد کاربرد پلاسمافرز
پلاسمافرز به ویژه در درمان بیماریهای خودایمنی و برخی مشکلات خاص استفاده میشود، مانند:
- میاستنی گراویس
- سندرم گیلنباره (Guillain-Barré)
- نوروپاتی التهابی مزمن (CIDP)
- جلوگیری از رد عضو پس از پیوند
- بیماریهای ناشی از تجمع پروتئینهای غیرطبیعی یا آنتیبادیها
آمادگیهای لازم پیش از پلاسمافرز
قبل از انجام پلاسمافرز رعایت چند نکته ساده میتواند روند درمان را راحتتر و کمخطرتر کند:
- مصرف یک وعده غذایی مغذی
- داشتن خواب کافی در شب قبل
- نوشیدن مایعات فراوان
- واکسیناسیون در صورت نیاز
- کاهش یا ترک مصرف دخانیات
- پوشیدن لباس راحت
- همراه داشتن وسیله سرگرمی (مثل کتاب یا موزیک)
- داشتن یک همراه برای بازگشت به منزل پس از درمان
نحوه انجام پلاسمافرز
- بیمار روی تخت مخصوص قرار میگیرد.
- یک سوزن یا کاتتر در رگ (معمولاً بازو، گاهی کشاله ران یا شانه) قرار داده میشود.
- خون وارد دستگاه میشود و پلاسما از سلولهای خونی جدا میگردد.
- سلولها همراه با محلول جایگزین به بدن برمیگردند.
- مدت زمان فرایند معمولاً ۱.۵ تا ۳ ساعت است.
- در بسیاری از بیماریها چند جلسه درمان لازم خواهد بود.
فواید پلاسمافرز
- کاهش علائم بیماریهای خودایمنی
- کمک به بهبود کیفیت زندگی بیماران
- تسریع در بهبودی برخی شرایط خاص (مانند حملات حاد میاستنی گراویس)
عوارض و خطرات احتمالی پلاسمافرز
گرچه پلاسمافرز روشی ایمن است، اما ممکن است عوارضی به همراه داشته باشد:
- افت فشار خون و سرگیجه
- احساس خنکی یا لرز
- سردرد یا تهوع
- ناراحتی معده
- احتمال عفونت در محل سوزن یا کاتتر
- واکنش حساسیتی به محلولهای جایگزین
- به ندرت: خونریزی یا مشکلات انعقادی
پرسشهای متداول درباره پلاسمافرز
بعد از پلاسمافرز چه زمانی بهبود پیدا میکنم؟
بسته به نوع بیماری، بهبودی میتواند از چند ساعت تا چند روز طول بکشد.
چند جلسه درمان نیاز دارم؟
تعداد جلسات به شدت بیماری و نظر پزشک بستگی دارد؛ ممکن است از چند جلسه تا درمانهای دورهای طولانیمدت متغیر باشد.
آیا پلاسمافرز دردناک است؟
به طور کلی خیر. تنها در زمان ورود سوزن یا کاتتر ممکن است کمی احساس ناراحتی ایجاد شود.
آیا پلاسمافرز به تنهایی کافی است؟
خیر. این روش معمولاً یک درمان مکمل است و همراه با داروهای دیگر بهترین نتیجه را دارد.
جمعبندی
پلاسمافرز (تعویض پلاسما) یک روش تخصصی پزشکی است که با حذف آنتیبادیها و پروتئینهای مضر، به بهبود علائم بیماریهای خودایمنی و برخی اختلالات کمک میکند.
اگرچه فواید زیادی دارد، اما همیشه باید زیر نظر پزشک متخصص انجام شود تا ایمنی و اثربخشی آن تضمین گردد.



