کلیه حقوق متعلق به فروشگاه تخصصی تن راد (شرکت دانش پردازان آریاطب)
هنگامی که انسان مبتلا به بیماری مزمن و محدود‌کننده‌ای مانند نارسایی کلیه باشد و نیازمند درمان همودیالیز شود، نه‌تنها جسمش بلکه روح و روانش تحت فشار قرار می‌گیرد. افسردگی، اضطراب و مشکلات روحی در بیماران دیالیزی شایع‌اند و می‌توانند کیفیت زندگی، پایبندی به درمان و حتی نتایج فیزیکی را تحت تأثیر قرار دهند. اما آیا می‌دانستی که افسردگی بیماران دیالیزی ممکن است تا ۴۰٪ یا بیشتر باشد؟ مطالعه‌ای منتشر شده نشان می‌دهد نرخ افسردگی در بیماران همودیالیزی، بین ۲۰٪ تا ۶۰٪ گزارش شده است. (SAGE Journals)
در این مقاله، قصد دارم به‌صورت کامل پیرامون عوامل دخیل، نشانه‌ها، تأثیرات و راهکارهای مقابله با مشکلات روانی در بیماران دیالیزی (افسردگی دیالیز و اضطراب بیماران دیالیزی) صحبت کنم. اگر تو یا نزدیکان‌ات با این چالش دست و پنجه نرم می‌کنید، این مطلب می‌تواند راهنمایی عملی و علمی باشد. پس همراه باش تا از عمق این موضوع عبور کنیم و راه‌حل‌ها را بررسی کنیم.
افسردگی یک اختلال روانی است که با احساس غم مداوم، بی‌علاقگی به فعالیت‌ها، انرژی پایین، اختلالات خواب و تمرکز همراه است. در بیماران دیالیز، تشخیص آن دشوار است چون برخی علائم افسردگی با علائم ناشی از بیماری کلیوی تداخل دارند (خستگی، بی‌اشتهایی، مشکلات خواب). بنابراین آنچه مهم است، «اختلال خلقی» یا «علائم افسردگی بالینی» است.
مطالعات نشان می‌دهند وجود افسردگی در بیماران دیالیزی با پیامدهای منفی زیر همراه است:
به‌عنوان مثال، در مقاله‌ای مروری آمده است که افزون بر مشکلات روانی، وجود افسردگی در بیماران دیالیزی می‌تواند باعث افزایش پاسخ التهابی و اختلال در ایمنی شود و سلامت جسمانی را نیز به خطر اندازد. (Nature)
در نمونه‌ای از مطالعات، نرخ افسردگی در بیماران تحت همودیالیز بین ۲۰ تا ۶۰٪ گزارش شده است. (SAGE Journals)
مطالعه‌ای در BMC نشان داد که در یک گروه ۲۲۰ نفره، در اولین بازدید حدود ۷۱٫۳٪ از بیماران علائم افسردگی داشتند، که در بازدیدهای بعدی به حدود ۸۴٫۹٪ افزایش یافت. (BioMed Central)
در مطالعه دیگری، ارتباط بین شیفت دیالیز (مثلاً صبح یا عصر) با افسردگی بررسی شد و نشان داده شده بیماران شیفت صبح ممکن است بیشتر در معرض علائم افسردگی باشند. (www.elsevier.com)
چندین عامل در افزایش احتمال مشکلات روانی دخیل‌اند:
مطالعه‌ای نشان داده است که بیماران زنان و کسانی با وضعیت اقتصادی پایین بیشتر ممکن است دچار افسردگی شوند. (BioMed Central)
تشخیص افسردگی بیماران دیالیزی نیازمند دقت است زیرا برخی علائم با مشکلات جسمی تداخل دارند. اما نشانه‌های زیر باید مدنظر قرار گیرند:
ابزارهای رایج برای غربالگری شامل Beck Depression Inventory (BDI) و Hospital Anxiety and Depression Scale (HADS) هستند. مطالعاتی نشان داده‌اند که این ابزارها در بیماران دیالیز مورد استفاده قابل‌اطمینان هستند. (BioMed Central)
تشخیص قطعی باید توسط روانپزشک یا روانشناس انجام شود، نه صرفاً بر پایه پرسشنامه.
افسردگی در بیماران دیالیزی فراتر از مشکلات روحی است و می‌تواند درمان را تحت تأثیر قرار دهد:
خب، حالا بیایم ببینیم چطور می‌توان با افسردگی بیماران دیالیزی مقابله کرد و کیفیت روانی را ارتقا داد:
بسیاری از بیماران با ترکیب روان‌درمانی و دارویی بهتر پاسخ می‌دهند.
آقای «رحیم»، ۵۵ ساله، تحت همودیالیز سه بار در هفته است. حدود شش ماه پیش، در گفتگو با پرستار گفت احساس بی‌ارزشی، خستگی روزافزون و بیزاری از فعالیت‌های معمول دارد. پرستار او را به روانشناس معرفی کرد، در جلسات CBT شرکت کرد و داروی ضدافسردگی مناسب (تحت مراقبت پزشک) آغاز شد. پس از چند ماه، او توانست بهبود قابل توجهی در روحیه، انرژی و پایبندی به دیالیز خود داشته باشد.
“Depression is not a weakness—it’s a reaction to a chronic burden, and when addressed, can free patients to engage more fully in their treatment and life.”
افسردگی و مشکلات روانی در بیماران دیالیزی معضلی جدی و رایج‌اند که نیاز به توجه تخصصی دارد. با پیشگیری، تشخیص زودهنگام و مداخلات مناسب (دارویی، روانی و سبک زندگی)، امکان ارتقای کیفیت زندگی و کاهش عوارض وجود دارد.
دعوت به اقدام:
با درک مشترک و اقدام به موقع، می‌توان افسردگی را در مسیر درمان دیالیز کنترل کرد و کیفیت زندگی را ارتقا داد.
سؤال ۱: آیا همه بیماران دیالیز دچار افسردگی می‌شوند؟
خیر، اما احتمال افسردگی در این جمعیت بسیار بیشتر از جمعیت عمومی است، و بسیاری از موارد تشخیص داده نمی‌شوند.
سؤال ۲: علائم افسردگی چگونه با علائم کلیوی تداخل دارند؟
خستگی، بی‌اشتهایی، اختلال خواب و ضعف می‌توانند علائم بیماری کلیوی یا دیالیز باشند و تشخیص جدایی آنها نیاز به تخصص داشته باشد.
سؤال ۳: آیا فقط دارو درمان افسردگی مؤثر است؟
نه؛ مطالعات نشان داده‌اند که روان‌درمانی مانند CBT در بیماران دیالیزی به همان اندازه مؤثر است و بدون عوارض جانبی خاص می‌تواند گزینه‌ای مناسب باشد. (PCORI)
سؤال ۴: چه زمانی باید به روانشناس ارجاع داده شود؟
اگر علائم افسردگی بیماران دیالیزی بیش از دو هفته ادامه یابد، اختلال در عملکرد روزانه ایجاد کند یا افکار مرگ یا آسیب به خود در بیمار وجود داشته باشد، باید فوراً ارجاع داده شود.
سؤال ۵: آیا فعالیت بدنی واقعاً کمک می‌کند؟
بله، مطالعات نشان داده‌اند که ورزش سبک می‌تواند خلق، انرژی و خواب بیماران را بهبود دهد و علائم افسردگی بیماران دیالیزی را کاهش دهد.
افسردگی دیالیز، اضطراب بیماران دیالیزی، افسردگی بیماران همودیالیزی، درمان افسردگی دیالیز، مشکلات روحی و روانی دیالیز, سلامت روان بیماران کلیوی
این محتوا جایگزین مشاوره پزشکی نیست
کلیه حقوق متعلق به فروشگاه تخصصی تن راد (شرکت دانش پردازان آریاطب)